سرویس فرهنگی «سراج24»: شب نخست شوال برای افرادی که بنا به دلایلی در این ماه عقب افتاده یا دچار غفلت شده اند، فرصتی است که ره صد ساله را یک شبه طی کنند و این عدالتی است برای جبران مافات.
اصل ماه رمضان به عنوان یک بستر مناسب برای بندگان خدا و عموم شب زنده داران و روزه داران است که از بخشش خدا کمک و استمداد می طلبند.
هر چه روزهای آن جلوتر می رود این بستر فراهم تر شده و زمینه بهرگیری بیشتر آماده می شود به طوری که در شب و روز آخر ماه مبارک رمضان خداوند به اندازه همه این ماه بندگان این دنیا را می بخشد و از دنیا رفتگان را از جهنم آزاد می کند. چرا که ریاضت هایی سخت کشیده و فرمانبرداری خدا را کردند حالا زمانی رسیده است که باید از برکات آن استفاده کنند.
این مغفرت منتهی می شود به شب عید که شب مزد گرفتن و روز آن روز خوشحالی است. خداوند در این فرصت می خواهد به روزه داراران و تالیان قرآن اجر دهد و بر همین اساس شب اول ماه شوال را تالی شب قدر قرار داده و عبادت و شب زنده داری و دعا و درخواست و زیارت امام حسین (ع) را در آن مستحب شمرده است.
این شب برای افرادی که بنا به دلایلی در این ماه عقب افتاده یا دچار غفلت شده اند، فرصتی است که ره صد ساله را یک شبه طی کنند و این عدالتی است برای جبران مافات. اینها میدان دادن به بندگان است تا بالا بیایند به مقام قرب برسند و برای یازده ماه دیگر خود را آماده کنند.
این شب می تواند فرصتی باشد برای افرادی که آن طور که شایسته است نتوانستند از برکات این ماه و لذت مناجات و بندگی در آن استفاده کنند و پروردگار این ظرف زمانی را قرار داد تا این دسته از بندگان نیز از رحمت او مایوس نشوند و راه برای آنها نیز باز باشد و گذشته های عقب مانده خود را جبران کنند.
اما اگر فردی با این بهانه که شب اول شوال را که کمتر از شب قدر نیست درمی یابد، از فرصت ها و عبادت های این ماه غفلت بورزد و تنبلی و کاهلی کند، باید این نکته را در نظر بگیرد که از کجا معلوم تا شب اول ماه شوال زنده بماند یا اگر زنده ماند آیا مطمئن است بتواند این شب را درک کند و به عبادت بپردازد.
شب اول شوال مسیر اضافاتی است برای کسب خیر و قرب الهی و دستاوردی است بین راهی و افزونه ای الهی برای بندگان. اگرچه نمی توان آن دسته از افرادی را که کاهلی و سستی ورزیده اند را از برکات این شب محروم دانست اما باید گفت هر کس در این شب به قدر ظرفیتش بهره می برد.
روزه داران تلاش کنند با استراحت کافی در آخرین روز ماه مبارک رمضان و پرهیز از پرخوری فرصت شب زنده داری و عبادت و دعا و درخواست را در این شب باارزش از دست نداده و با اراده و درخواست توفیق از خداوند به احیای این شب بپردازند.
در بسیاری از روزها و شب های خاص که مورد عنایت خاص پروردگار است، ما توصیه به زیارت امام حسین (ع) شده ایم. این از دو جنبه قابل بررسی است: نخست این که ایشان از مقربان درگاه الهی هستند و به دلیل آن ایثارگری بی بدیلی که انجام داده اند، جایگاه ویژه ای نزد خداوند دارند و باب الله هستند و می توانند بهترین واسطه شفاعت و توسل ما به پیشگاه الهی باشند، از سوی دیگر قیامی که حضرت (ع) به پا کردند باید همیشه در زندگی ما مورد توجه قرار گیرد و زنده بماند و با زندگی روزمره ما گره بخورد. به همین دلیل زیارت ایشان در مناسبات مختلف توصیه شده است.
فطر یعنی بازگشت به فطرتی که روزه قلب را تجربه کرده است
عید فطر احساسی آمیخته با تلخی و شیرینی را در وجود بنده ایجاد می کند؛ تلخی که ناشی از وداع با ماه خداست و شیرینی که از انجام واجبات الهی سرچشمه می گیرد. در خصوص این حس زیبا و فلسفه آن با حجت الاسلام والمسلمین یدالله مقدسی، مدیر گروه فقه و اصول پژوهشگاه علوم وحیانی معارج گفتگویی انجام داده ایم که مشروح آن در ادامه می آید:
در ابتدا این بحث باید واژه عید و فطر معنا و تبیین شود. کلمه عید از عود به معنای بازگشت گرفته شده و بازگشتن به هر نقطه ای را عود می گویند. (در شرع مقدس اسلام مسلمانان به مناسب های مختلف اعم از ولادت ائمه معصومین (ع) یا روزهای خاص مانند غدیر و قربان، جشن برپا می کنند و عید می گیرند.) در واقع عید نوعی بازگشت انسان به حالت اولیه خود و سرشت پاکش است. اما واژه فطر از ریشه فَطَرَ به معنای شکافتن گرفته شده است. انسان در طول یک ماه از خوردن و آشامیدن امساک می کند و با فرا رسیدن عید فطر و پایان ماه مبارک رمضان، به حالت اولیه روزهای پیش خود باز می گردد و خوردن و آشامیدن دوباره بر او حلال می شود. این شکستن و شکافتن امساک، که انسان در طول این مدت خود را از کارهایی که خدا بر او حرام کرده و در این سایه سار بندگی را تمرین کرده است، به فطر تعبیر می شود. در این حالت انسان به فطرت و روزهای اول آفرینش خود که عصمت داشت و خطایی در پرونده اعمالش به ثبت نرسیده بود، بازمی گردد؛ کسی که توانسته دستورات خدا را در طول یک ماه به درستی انجام داده و هر سه مرحله روزه یعنی روزه دهان، فکر و دل را داشته به این فطرت برمی گردد. این فرد دهانش را از خوردن و آشامیدن نگاه داشته و دلش را از خیالات و توهمات و تصورات و سوء ظن ها حفظ کرده و فکر و اندیشه اش را در برابر افکار باطل مصون داشته است.
شرط اول اصل روزه داری است. روزه داری عبادتی است که به هیچ وجه غیر خدا نمی تواند در نیت آن نفوذ کند. چرا که وقتی نیت می کنی روزه برای خدا بگیری، کسی جز خدا از این عبادت باخبر نمی شود. اگر روه خالص و برای خدا باشد، حقیقت واقعی خود را پیدا می کند. اما شرط های بعدی حالت کمک رسانی را در برابر شرط نخست دارند. فرد در این زمینه باید مراقبت های جانبی را داشته باشد؛ دعا، درخواست، مناجات و گفتگو با خدا، (ضمن اینکه مناجات حالت برتری نسبت به دعا دارد) از مواردی است که می تواند در این زمینه راهگشا باشد. اگر انسان بر اساس آنچه در دعاها آمده، با خدا ارتباط داشته باشد، می تواند به هدف نزدیک شود. اصل روزه داری همان دعا و درخواست از پروردگار است. راه دیگر توجه به دیگران و مساکین است. اگر انسان گرسنگی را درک کند، دست نیارمندان را می گیرد و اگر این افراد نیازمند برای انسان دعا کنند، خدای بزرگ دعای آنها را اجابت می کند.همچنین اطعام و افطاری دادن، صله رحم، گفتگو های دوستانه، برقراری ارتباطات اجتماعی من برخورداری از پاداش، می تواند در این زمینه نقش به سزایی داشته باشد. دعا منجر به قرب الهی که همان لقای محبوب است می شود و این برترین درجه بندگی و هدف از عبادت است که تقوا را در پی دارد و تقوا دریات ارتباطات، اعتقادت و رفتارهای مورد پسند خداست.
در برخی روایات وارد شده است که اگر انسان می خواهد بفهمد گفتگو و خواسته های او با خدا به اجابت رسیده، این موضوع نشانه دارد و نشانه آن نرم شدن دل و شکسته شدن آن و جاری شدن اشک چشمان است. وقتی اشک از چشمان بنده ای جاری شد، این نشان از آن دارد که او فیض الهی را دریافت کرده است. بنابراین باید خدا را شکر کرده و سپاس او را به جای آورد. اما اگر فردی به این درجه نرسید، نباید ناامید شده و تلاش کند آن حالت دلشکستگی و توبه و انابه را در خود ایجاد کند. وقتی مسلمانی در روز عید فطر از این خوشحال است که توانسته یک ماه به دستورات و فرامین الهی جامه ی عمل بپوشاند، این خرسندی همان دست یابی به فیض الهی است.
انسان در این راستا باید به سراغ احکام دین برود و ببیند احکام الهی چه دستوراتی را برای او رقم زده. اگر بعد از این یک ماه احساس تحول کرد و متوجه شد، معنویات برای او لذت بخش است و گناه در دل او تنفر ایجاد می کند، توانسته به معارفی از ملکوت روزه برسد. در این صورت همچنان می تواند وجود خود را از محرمات حفظ کند. اگر این مرز را رعایت کند، بلا تشبیه مانند کسی که در اتوبان رانندگی کرده و در خط خودش با آن اندازه سرعت لازم حرکت می کند و به سلامت به مقصد می رسد، او هم با سلامت به سرمنزل مقصود می رسد. انسان باید مرزهای دستورات الهی را رعایت کند و بهترین وسیله برای این منظور، همین توضیح المسائل هایی است که به آنها دسترسی داریم. این منابع راهکارهای عملی در زندگی را به فرد نشان می دهد. البته در بعد اخلاق و دستورات اسلام برای رسیدن به سعادت نیز کتاب های دیگری موجود است که می تواند راه نجات را به انسان نشان دهد. کتاب ارزشمندی همچون "مفاتیح الحیاة" در بخش های مختلف زندگی راه کارهای بسیاری را با توجه به روایات ارائه در رابطه با خود، شغل، والدین، بستگان، محیط زیست، اقشار مختلف جامعه، نظام حاکم بر جامعه، ارتباطات مختلف و ... داده است. همچنین کتاب "اخلاق معاشرت" با محوریت تالیف از روایات، چگونه رفتار کردن را یاد بگیریم و از قِبل آن اخلاق عملی نیز به دست می آید. اما یکی از نکات تاثیرگذار به نقل از یکی از اساتید اخلاقی این است که انسان روزانه یا هفتگی حداقل موعظه بشنود. گاهی رد روایت یا دستور اخلاقی را مطالعه می کند و از آن یک تاثیر می پذیرد اما وقتی از دیگری می شنود، تاثیر دیگر بر او می گذارد. بنابراین مناسب است انسان روزانه حداقل 15 دقیقه مطالعه اخلاقی داشته باشد، قرآن با تدبر و تفکر بخواند تا بتواند به سعادت و روابط حسنه دست یابد.
